Անասնաբուծություն

Անասնաբուծությունը հանդիսանում է Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության առաջատար ճյուղերից մեկը: Վերջին մի քանի տարիների ընթացքում երկրի գյուղատնտեսության համախառն արտադրանքի ավելի քան 49 %-ը ստացվում է անասնաբուծությունից:

Անասնապահության ծագումը Հայաստանում թվագրվում է դեռևս պալեոլիթյան դարաշրջանից, երբ գյուղատնտեսական գործունեության պարզունակ (նախնա­դար­յան) ձևերն առաջին անգամ ի հայտ եկան Հայկական Բարձրավանդակի վիթխարի տարածքում` Փոքր Ասիայի և Իրանական սարահարթի միջև: Անասնապահությունը սկսել է զարգանալ Նեոլիթի և Վաղ Բրոնզե դարի ժամանակաշրջանում: Այդ ժամանակներից ի վեր անասնապահությունը երկրի համար ձեռք է բերել կենսական կարևորություն, իսկ Ք.ա. 3-րդ և 2-րդ հազարամյակներից արդեն անասնաբուծությունը դարձել է ազգաբնակչության հիմնական զբաղմունքը: Անասնաբուծությունը հայկա­կան լեռնաշխարհում նպաստել է նաև պատմամշակութային արժեքների ստեղծմանը: Հիշարժան է այն հանգամանքը, որ հայկական այբուբենի ստեղծումից հետո (405 թ. Քրիստոսից հետո) հարյուրամյակներ շարունակ հայկական հին ձեռագրերի (մագաղաթների) էջերը պատրաստվել են նորածին հորթերի լավ մշակված կաշվից: Հայկական լեռնաշխարհում բուծվող ոչխարների բրդից պատրաստված հայկական հին ձեռագործ գորգերն աչքի են ընկել իրենց բարձր որակով և արտահանվել Մերձավոր Արևելք, Հնդկաստան և եվրոպական երկրներ:

Հայաստանի գյուղատնտեսական կենդանիների բուծման հնագույն օջախ լինելու մասին է խոսում նաև ընտանի կենդանիների վայրի ցեղակիցների առկայությունը: Երկրում մինչև օրս կան վայրի ոչխար, այծ, խոզ, որոնցից համապատասխանաբար առաջ են եկել դրանց ժամանակակից ընտանի տեսակները: Հայաստանում քաջ հայտնի է եղել «Բանականության առկայությունն անխոս կենդանիների մոտ» երկխոսությունը, որը վերագրվում է Մետրոդորիսին: Հայաստանում բուծվող կենդանի­ների, դրանց ժառանգականության և բնազդների հարցերին են անդրադարձել հայ պատմիչներ Եզնիկ Կողբացին, Եղիշեն, Մովսես Խորենացին և ուրիշները: 5-րդ դարում հայերեն է թարգմանվել Բարսեղ Կեսարացու «Վեցօրիցը», որտեղ նկարագրվում են կենդանիների բազմացումը և բնազդները: Կենդանիների նկատմամբ սերն արտահայտվել է հայ ժողովրդի բանահյուսության մեջ, մասնավորապես` «Սասունցի Դավիթ» էպոսում, ինչպես նաև բազմաթիվ հեքիաթներում, պատմվածքներում և երգերում, որոնք հազարամյակների ընթացքում բանավոր խոսքի միջոցով փոխանցվել են սերնդեսերունդ:

Ժամանակակից Հայաստանի անասնաբուծությունը իրենից ներկայացնում է զարգացած ենթաճյուղեր ունեցող մի ոլորտ, որտեղ անասնաբուծության վարման ավանդական տեխնոլոգիաներին զուգահեռ կիրառվում են ժամանակակից տեխնոլոգիաներ, ինչը հնարավորություն է ընձեռում տեղի բնակլիմայական պայմաններին առավելագույնս համապատասխանեցնել գյուղատնտեսական կենդանիների այս կամ այն տեսակի բազմացումը և մթերատվության ստացումը:

  • Տավարաբուծություն

Տավարաբուծությունը հանդիսանում է Հայաստանի Հանրապետության անասնաբուծության ոլորտի առաջատար ճյուղը: Հանրապետությունում արտադրվող կաթի 95 %-ը և մսի գրեթե 63 %-ը ստացվում է տավարաբուծությունից: Բուծվող տավարի 93 %-ը տեղի բնակլիմայական պայմաններին լավ հարմարված, կաթնամսային ուղղություն ունեցող կովկասյան գորշ ցեղն է: Հանրապետությունում բուծվում են նաև հոլշտին, շվից, սիմենթալ և սևաբղետ ցեղի կենդանիներ: Հանրապետությունում տավարաբուծությամբ զբաղվում են շուրջ 170 հազար գյուղացիական և գյուղացիական կոլեկտիվ տնտեսություններ:

Հանրապետության ցածրադիր վայրերում հիմնականում տարածված է շուրջտարյա մսուրային պահվածքը,իսկ նախալեռնային և լեռնային գոտիներում` արոտա­մսուրային պահվածքը: Տավարի ամենաստվար գլխաքանակը կենտրոնացված է Գեղարքունիքի և Շիրակի, ապա` Արագածոտնի, Սյունիքի և Լոռու մարզերում:

Հանրապետությունում բուծվող տավարի տոհմային և մթերատու հատկանիշները տարիներ շարունակ կատարելագործվել են շվից ցեղի տոհմային կենդանիների օգտագործմամբ: Հանրապետությունում առաջին տոհմակայանները ձևավորվեցին 20-րդ դարի 20-30-ական թվականներին, իսկ Լոռու մարզի Տաշիրի (նախկին` Կալինինո) և Ստեփանավանի տարածաշրջանները հանդիսացել են տավարաբուծության ավանդական տոհմային օջախներ:

Հանրապետության տավարաբուծության ոլորտում նկատվում են ինտենսիվացման և ժամանակակից տեխնոլոգիաների ներդրման միտումներ, որին նպաստում են նաև իրականացվող պետական օժանդակության ծրագրերը, մասնավորապես «Հայաստանի Հանրապետությունում 2019-2024 թվականների տավարաբուծության զարգացման» ծրագիրը և «Փոքր և միջին «Խելացի» անասնաշենքերի կառուցման կամ վերակառուցման և դրանց տեխնոլոգիական ապահովման պետական աջակցության» ծրագիրը։

Հանրապետությունում գործում են մեկ տասնյակից ավելի տավարաբուծական տոհմային տնտեսություններ, որոնցից առաջատարներն են «Ագրոհոլդինգ Արմենիա» ՍՊԸ-ի, «Վամաքս» ՍՊԸ-ի, «Արզնու տոհմային ԹՏԽ» ԲԲԸ-ի և «Մուլտի Ագրո» ՍՊԸ-ի, ինչպես նաև «Հայաստանի Հանրապետությունում 2019-2024 թվականների տավարաբուծության զարգացման» ծրագրի շրջանակներում տոհմային խոշոր եղջերավոր կենդանիներ ձեռք բերած  «Հայր և որդի Երեմյաններ» ՍՊԸ, «Դիլի» ՍՊԸ, «Մաունթեն բիֆ քոմպանի» ՍՊԸ, «Միլկ ֆարմ» ՍՊԸ-ները տավարաբուծական տնտեսությունները: Ի դեպ, Սյունիք համայնքում գործող «Վամաքս» ՍՊԸ-ի և ՀՀ Լոռու մարզի Սպիտակի վարչական տարածքում գտնվող «Ագրոհոլդինգ Արմենիա» ԲԲԸ-ի տավարաբուծական տնտեսությունները եզակի են ոչ միայն մեր հանրապետությունում, այլև տարածաշրջանում:

2007-2015 թվականներին Հահաստան է ներկրվել ավելի քան 2500 գլուխ հոլշտին, շվից և սիմենթալ ցեղերի տոհմային երինջներ։Ներկրված կենդանիներից և դրանց սերունդներից տարեկան ստացվում են ավելի քան 1500 գլուխ բարձրարժեք հորթեր, որոնց մի մասն ուղղվում է նախիրների սեփական վերար­տադրությանը, իսկ տոհմային մատղաշի մնացած գլխաքանակը վաճառվում հանրապետության տավարաբուծական տնտեսություններին, ինչը հնարավորություն կընձեռի տոհմային տնտեսություններին շարունակել բարձրարժեք տոհմային կենդանիների մաքուր բուծման գործընթացը: Տավարաբուծական տնտեսությունների կողմից ձեռք բերված տոհմային կենդանիները համակարգված տոհմասելեկցիոն աշխատանքների միջոցով կօգտագործվեն տեղական կենդանիների տոհմային և մթերատու հատկանիշների բարելավման նպատակով, ինչը իր հերթին կհանգեցնի հանրապետությունում կենդանական ծագման արտադրանքի ծավալների և որակի ավելացմանը:

2019-2023 թվականների ընթացքում հանրապետություն է ներկրվել շուրջ 2173 գլուխ սիմենթալ, հոլշտին, ինչպես նաև մսային ուղղության աբերդին-անգուս ցեղերի 14-17 ամսական տոհմային մատղաշ կամ երինջներ։

  •  Ոչխարաբուծություն

Ոչխարաբուծությունը Հայաստանի Հանրապետության անասնաբուծության ավանդական ճյուղերից է: Հազարամյակների ընթացքում ժողովրդական սելեկցիայի արդյունքում այստեղ հաջողությամբ բուծվում են տեղի բնակլիմայական պայմաններին գերազանց հարմարված մի քանի էնդեմիկ ցեղեր, որոնցից են մազեխ, բոզախ, ղարաբաղի և բալբաս ցեղերը: Բացի այդ, հայ սելեկցիոներների կողմից ընտրասերման արդյունքում մեր հանրապետությունում ստեղծվել է նաև ոչխարի` հայկական կիսակոպտաբուրդ ցեղը: Վերջինս ունի սպիտակ կիսակոպիտ բուրդ, որը գերազանց հումք է հանդիսանում գորգագործության համար:

Հանրապետությունում 20-րդ դարի 60-70-ական թվականներին բուծվում էր ավելի քան 2 մլն ոչխար, որից հետո ոչխարի գլխաքանակը կտրուկ նվազեց: Սակայն վերջին տարիներին ձեռնարկված միջոցառումների շնորհիվ հանրապետությունում նկատվում է ոչխարների և այծերի գլխաքանակի աճ, և ներկայումս այն կազմում է շուրջ 700 հազար գլուխ:

Ոչխարաբուծությունն առավել զարգացած է հանրապետության նախալեռնային և լեռնային գոտիներում, որտեղ կան ընդարձակ արոտավայրեր: Ոչխարների ամենաստվար գլխաքանակը բուծվում էին Գեղարքունիքի և Սյունիքի մարզերում, ապա` Արագածոտնի և Շիրակի մարզերում:

Վերջին տարիներին, տեղական ցեղերից զատ, ներկրվել են նաև ոչխարի այլ ցեղեր, մասնավորապես` մուշտակատու ուղղության, բազմապտուղ` ռոմանովյան ցեղի, ինչպես նաև դմակավոր` էդիլբաևյան ցեղի ոչխարներ, որոնք հաջողությամբ հարմարվել են տեղի բնակլիմայական պայմաններին:

Մեր հանրապետությունում տարեկան արտադրվում է շուրջ 11 հազար տոննա ոչխարի միս: Հանրապետությունից տարեկան կարելի է արտահանել 180-200 հազար գլուխ ոչխար:

Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը կարևորում է ոչխարաբուծության զարգացումը և ճյուղի խթանման նպատակով 2017 թվականի դեկտեմբերի 21-ի N 53 արձանագրային որոշմամբ  ընդունվել են  է «Կիսանրբագեղմ կորիդել տիպի ոչխարի տոհմաբուծարանի ստեղծման և զարգացման» և «Կիսանրբագեղմ սուֆֆոլկ ցեղի ոչխարի տոհմաբուծարանի ստեղծման և զարգացման» ծրագրերը, իսկ 2019 թվականի սեպտեմբերի 19-ին 1305-Լ որոշմամբ հաստատվել է «Հայաստանի Հանրապետությունում 2019-2023 թվականների ոչխարաբուծության և այծաբուծության զարգացման պետական աջակցության» ծրագիրը։

«Հայաստանի Հանրապետությունում 2019-2023 թվականների ոչխարաբուծության և այծաբուծության զարգացման պետական աջակցության» ծրագրի շրջանակներում 2019-2023 թվականների ընթացքում ձեռք է բերվել շուրջ 1800 գլուխ  բլանշ, դորպեր,  ռոմանովյան և հիսարյան ցեղի տոհմային ոչխարներ։

  • Խոզաբուծություն

Խոզաբուծությունը հանդիսանում է հանրապետության անասնաբուծության ոլորտի կարևոր ճյուղերից մեկը: Խոզաբուծությունը առավել զարգացած է ՀՀ Արմավիրի և Արարատի մարզերում, որտեղ էլ կենտրոնացած է խոզերի ամենաշատ գլխաքանակը: Հանրապետության հյուսիսային հատվածում` Տավուշի և Լոռու մարզերում, կիրառվում է խոզերի լեռնանտառային պահվածքը:

Հանրապետության գիտնականների ջանքերով ստեղծվել է խոզերի հայրենական` հայկական մսային ցեղը, որը հիմնականում բուծվում է տնամերձ օժանդակ տնտեսություններում: Արդյունաբերական տիպի խոզաբուծական համալիրներում և տնտեսություններում բուծվում են խոզերի` լանդրաս, պետրեն, դյուրոկ ցեղերը, որոնց միջոցով իրականացվում է արդյունաբերական տրամախաչում:

Հանրապետությունում տարեկան արտադրվում է 15.7 հազար տոննա խոզի միս (սպանդային քաշով):

  • Թռչնաբուծություն

Թռչնաբուծությունը Հայաստանի Հանրապետության անասնաբուծության ոլորտի առավել մեքենայացված և ժամանակակից տեխնոլոգիաներով հագեցած ճյուղն է: Հանրապետությունում ներկայումս գործում են մեկ տասնյակից ավել միջին և խոշոր թռչնաբուծարաններ, որոնք զբաղվում են թռչնամսի և ձվի արտադրությամբ: Ձվի արտադրությամբ զբաղվող խոշոր թռչնաբուծարաններից են «Արաքս թռչնաֆաբրիկա» ԲԲԸ-ն, «Լուսակերտի տոհմային թռչնաֆաբրիկա» ԲԲԸ-ն և «Արզնիի տոհմային ԹՏԽ» ԲԲԸ-ն, որոնք արտադրում են հանրապետությունում արտադրվող ձվի շուրջ 40 %-ը: Թռչնամսի արտադրությամբ հանրապետությունում առաջատարը դարձյալ «Արաքս թռչնաֆաբրիկա» ԲԲԸ-ն է:

Հանրապետության գիտնականների սելեկցիայի արդյունքում ստեղծվել է հավերի` երևանյան ցեղը, որն ունի սև և կարմիր ներցեղային տիպեր: Այս ցեղը շատ լավ հարմարված է մեր երկրի բնակլիմայական պայմաններին և հիմնականում բուծվում է տնամերձ օժանդակ տնտեսություններում:

Հանրապետությունում տարեկան արտադրվում է շուրջ 732.3 մլն ձու և 13.2 հազար տոննա թռչնամիս:

 

Դու կարող ես կանխել կոռուպցիան

Գյուղատնտեսության ոլորտի պետական օժանդակության ծրագրեր

Սոցիալական փաթեթի հանգստի ապահովման ծառայություն

Ներդրողների աջակցության «մեկ պատուհան»

Սպանդանոցի կառուցման փուլերն ու անհրաժեշտ քայլերը

Ներմուծման դիվերսիֆիկացիայի ուղեցույցներ

Արտադրողների և արտահանողների շտեմարան

ԴԱՍԱԿԱՐԳԻՉՆԵՐ

Հետադարձ կապ նախարարության պատասխանատուների հետ

Հետևեք Ձեր նամակին

Էլեկտրոնային հարցումների միասնական հարթակ

Իրավական ակտերի նախագծերի հրապարակման միասնական կայք

eRegulations Armenia

Հայաստանի Հանրապետության էլեկտրոնային կառավարում

Հայաստանի դիրքը միջազգային վարկանիշներում

  • ԹԵԺ ԳԻԾԸ

    * ԹԵԺ ԳԻԾԸ գործում է աշխատանքային օրերին` երկուշաբթի-ուրբաթ` ժամը 09:00-18:00

ԹԵԺ ԳԻԾ

81-40

ԳՈՐԾԱՐԱՐ ՄԻՋԱՎԱՅՐ

(+374 11) 597 539

ԶԲՈՍԱՇՐՋՈՒԹՅՈՒՆ

(+374 11) 597 157

ՈՐԱԿԻ ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ

(+374 11) 597 167

ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ԼԱԲՈՐԱՏՈՐ ՓՈՐՁԱՐԿՈՒՄՆԵՐ

(+374 11) 597 166

  • ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ԼԱԲՈՐԱՏՈՐ ՓՈՐՁԱՐԿՈՒՄՆԵՐ
  • (+374 11) 597 166

ԳՅՈՒՂՈԼՈՐՏԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ՕԺԱՆԴԱԿՈՒԹՅԱՆ ԾՐԱԳՐԵՐ

(+374 11) 530 333, (+374 11) 597 411, (+374 11) 597 254, (+374 11) 297 428, (+374 11) 529 231

* ԹԵԺ ԳԻԾԸ գործում է աշխատանքային օրերին` երկուշաբթի-ուրբաթ` ժամը 09:00-18:00